Innowacje i perspektywa finansowa 2021-2027

Rozpoczęcie nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027 niesie wiele pytań i kwestii wymagających wyjaśnień. Przyszli przedsiębiorcy, bądź ci, którzy korzystali już z dotacji, zadają pytanie – w jaki sposób zmieniły się warunki przyznawania dofinansowania i na co należy zwrócić uwagę?

Fundusze unijne są w coraz większym stopniu ukierunkowane na wspieranie innowacyjnych projektów. Digitalizacja, zielona transformacja oraz badania i rozwój stanowią trendy na najbliższe lata.

Innowacje są kluczowym czynnikiem rozwoju biznesu, nauki i społeczeństwa. Nadają nowe kierunki, budują przewagę konkurencyjną oraz wyznaczają trendy. Od kilku lat  coraz więcej firm dostrzega kluczową rolę innowacji jako czynnika będącego źródłem budowania przewagi konkurencyjnej. Postęp technologiczny, działania konkurencji i nieustannie rosnące wymagania klientów, wymuszają poszukiwanie obszarów usprawnień, optymalizacji procesów, czy też nowych produktów.

Innowacje stanowią zarówno przełomowe wynalazki zmieniające dziedziny życia, jak również zmiany rozumiane jako paleta usprawnień, które wprowadzone przez przedsiębiorstwo przełożą się na jakość życia i wzrost przychodów przedsiębiorstw. Każdy z tych rodzajów innowacji jest potrzebny i ma swoje konkretne zastosowanie.

W celu zdefiniowania innowacji w kontekście nowej perspektywy finansowej powinniśmy posłużyć się treścią podręcznika  Oslo Manual 2018. Jest on międzynarodowym przewodnikiem służącym do gromadzenia i wykorzystywania danych na temat innowacji.

Edycja czwarta zawiera zaktualizowane wskazówki odzwierciedlające zmieniające się zainteresowania użytkowników i zgromadzone ich praktyczne doświadczenia. Zawiera także nowy materiał poświęcony wspieraniu pomiaru innowacji poza sektorem biznesowym, rozumieniu wewnętrznych i zewnętrznych czynników napędzających innowacje biznesowe, a także najważniejszych innowacji firm. Ułatwia lepsze wykorzystanie danych dotyczących innowacji do celów statystycznych i analitycznych.

Termin „innowacja” może oznaczać zarówno działanie, jak i wynik działania. Omawiany podręcznik zawiera definicje dla obu tych kategorii. Ogólna definicja innowacji brzmi następująco:

„Innowacja to nowy lub ulepszony produkt lub proces (lub ich połączenie), który różni się znacząco od poprzednich produktów lub procesów danej jednostki i  który został udostępniony potencjalnym użytkownikom (produkt) lub wprowadzony do użytku przez jednostkę (proces)”.

Mimo, iż pojęcie innowacji jest z natury subiektywne, jego zastosowanie okazuje się stosunkowo obiektywne i porównywalne dzięki zastosowaniu wspólnych punktów odniesienia dla waloru nowości i użyteczności, co wymaga określenia, czy występuje w nich znacząca różnica.

W porównaniu do poprzedniego wydania, aktualna  treść Podręcznika wprowadza tylko dwa rodzaje innowacji, tj. innowację produktową oraz innowację procesów biznesowych. Dla przypomnienia  – poprzednie wydanie wyróżniało 4 typy innowacji tj.: innowację produktową, procesową oraz innowację organizacyjną i marketingową. W zmienionej definicji ograniczono również niejednoznaczność wymogu istnienia „znaczącej” zmiany poprzez porównanie zarówno nowych, jak i ulepszonych innowacji z dotychczasowymi produktami lub procesami biznesowymi przedsiębiorstwa.

Podstawowe definicje innowacji produktowej i innowacji w procesie biznesowym przedstawiają się następująco:

„Innowacja produktowa to nowy lub ulepszony wyrób lub usługa, które różnią się znacząco od dotychczasowych wyrobów lub usług przedsiębiorstwa i które zostały wprowadzone na rynek”, natomiast „Innowacja w  procesie biznesowym to nowy lub ulepszony proces biznesowy dla jednej lub wielu funkcji biznesowych, który różni się znacząco od dotychczasowych procesów biznesowych przedsiębiorstwa i który został wprowadzony do użytku przez przedsiębiorstwo”.

Innowacje w procesie biznesowym dotyczą sześciu różnych funkcji przedsiębiorstwa z obszaru zarządzania tj.: funkcje podstawowe: produkcja wyrobów i usług oraz funkcje wspierające takie, jak: dystrybucja i logistyka,  marketing, sprzedaż i usługi posprzedażowe, systemy informacyjno-komunikacyjne, administracja i zarządzanie, rozwój produktów i procesów biznesowych. Należy przy tym zauważyć, że „Zarówno nowe, jak i ulepszone procesy biznesowe mogą wynikać z celów związanych z wdrażaniem strategii biznesowych, redukcją kosztów, poprawą jakości produktów lub warunków pracy, czy też spełnieniem wymogów regulacyjnych. Innowacja w procesie biznesowym może polegać na usprawnieniu jednego lub kilku aspektów jednej funkcji biznesowej lub połączonych różnych funkcji biznesowych.” Innowacje w procesach biznesowych są wdrażane w momencie, gdy zostają implementowane do użytku przez przedsiębiorstwo w jego działaniach wewnętrznych lub zewnętrznych. Wdrożenie ma miejsce wtedy, gdy proces biznesowy jest na bieżąco wykorzystywany w działalności przedsiębiorstwa. Dodać należy, że wdrażanie innowacji w procesach biznesowych jest często związane z wprowadzeniem i modyfikacją technologii cyfrowych.

Definicja innowacji produktowej została rozszerzona poprzez wymienienie cech funkcjonalnych. Innowacje produktowe muszą zapewniać znaczące ulepszenie jednej lub kilku właściwości lub specyfiki działania. Odpowiednie cechy funkcjonalne to w tym przypadku jakość, specyfikacje techniczne, niezawodność, trwałość, oszczędność podczas użytkowania, przystępność cenowa, wygoda, użyteczność i  przyjazność dla użytkownika. Innowacje produktowe nie muszą wiązać się z poprawą wszystkich funkcji i specyfiki działania. Usprawnienie lub dodanie nowej funkcji może pociągnąć za sobą utratę innych funkcji lub spadek wydajności. Innowacja produktowa musi zostać udostępniona potencjalnym użytkownikom, lecz nie ma wymogu, aby generowała ona sprzedaż. Ograniczenie innowacji produktowych do tych, które są przedmiotem sprzedaży, wykluczyłoby innowacje produktowe, które nie zaspokajają ustalonego lub oczekiwanego popytu, lub których sprzedaż musi być obserwowana w dłuższym okresie. Ponadto, wykluczyłoby to produkty cyfrowe, które są oferowane użytkownikom bezpłatnie, podczas gdy przychody generowane są z reklam, monetyzacji informacji o użytkownikach, czy za pomocą innych metod. Innowacje produktowe mogą bazować na wykorzystaniu nowej wiedzy lub technologii, czy też opierać się na nowych zastosowaniach lub połączeniu istniejącej wiedzy / technologii.

Powyższe zmiany w definicjach innowacyjnych produktów i procesów znajdą najprawdopodobniej odzwierciedlenie w sposobie oceniania projektów w nowych  programach dla perspektywy finansowej na lata 2021-2027. W przeszłości należało przede wszystkim wykazywać innowacyjność w oparciu o parametry technologiczne, które były niejednokrotnie bardzo trudne do wskazania.  W szczególności dotyczyło to porównania z konkurencją procesów technologicznych  z uwagi na m.in. tajemnicę handlową. Prowadziło to do sytuacji, kiedy wartościowy projekt mógł nie otrzymać punktacji kwalifikującej do dofinansowania tylko dlatego, że ze względu na brak obiektywnych dostępnych danych nie można było wykazać cech typowo technicznych dla nowego rozwiązania.

W oparciu o nową definicję innowacyjności będzie można odwołać się do parametrów funkcjonalnych, przekładających się na końcową konkurencyjność rozwiązania względem produktów dostępnych na rynku – o ile wykaże się poprawę co najmniej jednej z cech funkcjonalnych, a więc także np.  funkcjonalności cenowej. Również  nowa definicja innowacji w procesie biznesowym umożliwia wskazanie zmian dotyczących optymalizacji produkcji lub redukcji kosztów wytwarzania produktów, czy też świadczenia usług. Jest to korzystne dla niektórych projektów związanych z obszarem IT, dla których można wykazać kluczowe funkcjonalności oferowane użytkownikowi, gdzie porównanie rezultatu pod względem technologicznym jest niemożliwe. 

W związku z powyższym odniesienie ocen projektów do nowych definicji innowacyjności podręcznika Oslo 2018 powinno umożliwić szerszej grupie potencjalnych beneficjentów skuteczne ubieganie się o środki finansowe dla innowacyjnych projektów, rzeczywistość pokaże jak przełoży się to na praktykę. Kierunek ten w przyszłych konkursach na pewno zostanie utrzymany. Innowacje będą wykazywane w różnej skali na różnym poziomie,  zarówno dla  projektów inwestycyjnych, badawczo – rozwojowych, w obszarze projektowania/designu czy dla start-upów.

Dlatego też ewentualne zmiany w definicji innowacyjności, a także sposób interpretowania tego pojęcia przez ekspertów oceniających wnioski o dofinansowanie, są bardzo istotne dla wnioskodawców i mogą być kluczowe dla osiągnięcia sukcesu złożonego projektu.

Autorka:
Aleksandra Głazowska
Dyrektor Zarządzający – Manager Innowacji
INNEDGE Centrum Projektów Europejskich i Innowacji

Źródła:

1. Podręcznik Oslo Manual 2005,
2. Podręcznik Oslo 2018 wydanie 4.